2009 İbsen Ödülleri’ne layık görülen  Nora/Nûrê projesi,  3 Mart 2010’da Batman’da prömiyer yaptı. Diyarbakır, Van, Kars-Dağpınar, Doğubeyazıt, Ankara, İstanbul-Esenyurt ve Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali’nde seyirciyle buluştu.

 

Tiyatro Boyalı Kuş 2010-2011 tiyatro sezonunu kadın özgürleşme hareketinin sembolü olmuş olan Nora/Nûrê adlı oyunuyla 8 ve 10 Eylül 2010’da Henrik Ibsen’in doğum yeri olan Norveç’in Skien kentinde açtı.

 

OYUNUMUZ KÜRTÇE’DİR. TÜRKÇE ÜSTYAZI BULUNMAKTADIR.

 

Yazan: HENRIK IBSEN
Türkçe Çeviri: FERİDE ERALP, JALE KARABEKİR
Kürtçe Çeviri: AYDIN ORAK
Reji: JALE KARABEKİR
Reji Asistanları: AYDIN ORAK, FERİDE ERALP
Oyuncular: ŞENGÜL ÖZDEMİR, AYDIN ORAK, REMZİ PAMUKÇU
Müzik ve Fotoğraf: MURAT HASARI
Kostüm ve Mask Tasarım: KÜBRA ERİŞİR

 

OYUN HAKKINDA
Onuncu yılını kutlayan Tiyatro Boyalı Kuş, ünlü Norveçli yazar Henrik Ibsen’in 1879’da yazdığı kadın özgürleşme hareketiyle özdeşleşmiş “Nora: Bir Bebek Evi” adlı oyununu Kürtçe sahneleyecek. 2009 Ibsen Ödülleri’ne (Ibsen Awards) layık görülen bu proje, sahnelemede klasik ile çağdaş, doğu ile batı, geleneksel ile modern arasındaki gelgite meydan okuyor. Bir dengbej hikayesi olan Nurê ile Norveçli Nora’nın hikayesindeki benzerlikler, Ibsen’in oyununa evrensel bir boyut katıyor. ‘Işık’ anlamına gelen Nurê, Nora karakterlerinin hikayesi tiyatro spotlarıyla aydınlanıyor ve seyirciye tüm kadınların ‘ortak’ hikayesini anlatıyor.
 

Tiyatro Boyalı Kuş’un Nora/Nurê adlı oyunu çağdaş feminist bir yorum. Nora’ya bir eş, anne, kadın olarak yüklenen tüm toplumsal rolleri görünür kılan yorum, Nora’nın çeşitli maskelerini de gözler önüne seriyor. Nora son sahnede, evcilik oyununun oynandığı evinin kapısını kapatıp giderken, tüm maskelerini de sahnede bırakıyor, kendini bulmak adına…
 

‘Namus’, ‘şeref’, ‘onur’ kavramlarını da eleştiren Tiyatro Boyalı Kuş’un Nora yorumunda: Torvald’ın, “Hiçbir erkek bir kadın için onurunu feda edemez” sözlerine karşılık; Nora’nın “Yüzlerce, binlerce kadın bunu her gün yapıyor.” demesiyle kadın erkek eşitsizliğine işaret eden Ibsen’in metnine karşılık; Nurê dengbej hikayesinde de, Saliho Nurê’yi ‘erkek işine karıştığı’, ‘kadın başına erkek toplumuna girdiği’ için onu Ulu Camii önünde öldürüyor.

 

NORVEÇLİ ‘NORA’
“Nora: Bir Bebek Evi” Norveç’li oyun yazarı Henrik İbsen’in 1876 yılında yazdığı bir oyundur. Hem o dönemde Norveç’te yeni yeni ortaya çıkan feminist hareket hem de daha sonrasında uluslararası feminist hareket için bu oyun çok önemli bir yer tutmuştur. Çünkü bir kadının babası ve kocası için, özellikle dönemin burjuva toplumunda, bir “oyuncak bebek” olmaktan öteye gidememesi ifşa edilmiş ve Nora’nın o “bebek evi”ni terk etmesi, kadının özgürleşmesi için bir simge olmuştur. Aile denen kurumun aslında nasıl bir “vitrin” olarak kurulduğu ve kadının da bu vitrini güzelleştirmekten öte bir anlamının olmadığı bu oyunda gözler önüne serilir.  Tüm oyun boyunca hep evin içinde, bu vitrinin bir parçası olarak bulunan Nora’nın sonunda kapıyı çarpıp çıkması, çocuklarını ve kocasını terk ederek “önce kendisine karşı olan görevlerini yerine getirmeye” gitmesi elbette bir devrim niteliğindedir.
 

Oyunda Nora Helmer, hasta kocası Torvald Helmer’i iyileştirmek için İtalya’ya gidilmesi gerektiğini öğrenince borç alır; ancak bir erkeğin izni, imzası olmadan bir kadın borç alamamaktadır. Paranın kontrolü asla bir kadının elinde olamaz çünkü... O dönemde çok hasta olan babasını üzmemek için Nora ona söylemeden babasının imzasını taklit eder; kocasının sağlığını düzeltmek için Nils Krogstad isimli bir avukattan borç alır; bu borcu da kocasına belli etmeden, hep kendi harcamalarından kısarak, çalışarak, fedakarlıklar yaparak yavaş yavaş geri ödemektedir. Ancak Nora ciddi bir suç olan imza sahteciliği yapmıştır ve bunun farkına varan Krogstad, tam o sırada Torvald’ın yeni müdür olmuş olduğu bankada işten çıkarılmak üzeredir. Krogstad, eline geçen fırsatı değerlendirerek Nora’yı kocasını kendisini işten çıkarmamaya ikna etmesi için tehdit eder. Yoksa onun işlediği suçu açık edecektir. Nora, kocasının gerçeği öğrenir öğrenmez göğsünü karısına siper edeceğinden, onu cezadan, utançtan koruyacağından emindir. Ya da acaba emin midir? Kocası onun için “onurunu feda etmeye” pek de hazır değildir gerçekten; halbuki Nora için durum farklıdır... Gerçeklerin açığa çıkması ve kocasının tavrı Nora’yı bir uyanışa iter; bir “tarla kuşu”, “bülbül”, “kanarya” olmaktan öteye gidememiştir hayatında ve bunu uğruna yaptığı adam hiç de beklediği gibi birisi değildir.  Kapıyı çarparak bu “oyun”u terk eder. Nora’nın ayması, dönemin feminist hareketinden beslenmiş ve onu beslemiş, Avrupa’dan Çin’e, Japonya’ya kadar seyirciyi hareketlendirmiştir. Günümüzde hala aynı iktidar ilişkileri, aynı “oyuncak bebek” hali ve kendini babası ve kocasının istekleri dışında bir alanda tanımlamama kadınlar için sürmektedir. Belki koşullar tamamen aynı değildir ama kadının, her nerede olursa olsun, hala ikinci sınıf vatandaş olmaya mahkum olduğu dünyamızda daha Nora’nın söyleyecek çok sözü, çarpacak çok fazla kapısı vardır.
 
KÜRT ‘NORA’: NURÊ
Nora’nın hikayesini, Şemdin, Karapete Xaco ve Şakiro gibi dengbejlerin seslendirdiği, ve Kürtçe’de bir klasik olmuş olan “Saliho ve Nurê’nin hikayesi”nde de bulduk... Saliho, Nurê’nin amcasının oğlu (pismam) ve sevdiğidir, Diyarbekir’de zindana düşer. Nurê onu kurtarmak için savcılarla, hakimlerle konuşur, Cumhuriyet’e dilekçeler yazar ancak hiçbir çözüm bulamaz. Altınlarını satıp hakime rüşvetler verir ve eninde sonunda Saliho’yu hapisten kurtarmayı başarır.  Saliho’nun çıkar çıkmaz yaptığı ilk iş Ulu Camii’nin önünde Nurê’yi öldürmektir çünkü, kendi dediğine göre “Nurê kadın başına erkek toplumuna girmiştir.” Orada işi nedir? "Ezê te bikujim çima ku tu li ber hukumatê geryayî," der Saliho; yani “ben seni öldüreceğim, çünkü hükümetin önünde geziniyorsun.”  “Saliho dema ji zindan derdikeve te Nûrê dikujê. Çima kû nava mêranda geryayê û çuyê li dû hukumete geryaye”  Demek istenen şudur: “Salih hapisten çıktığında Nure’yi öldürmeye gelir. Çünkü erkeklerin arasında gezdin, gittin hükümetin önüne.” Yani, ana sorun Nurê’nin Saliho’nun namusuna laf getirmesi, ‘erkek işi’ne karışmasıdır…
 

İbsen’in Nora’sının yaptığı da aslında bundan farklı değildir. Para ve borç alma gibi işlere karışır karışmaz girdiği alan ‘erkeğin alanı’, yaptığı da ‘erkek işi’ oluverir. Torvald’ı kurtarmak için borç alıp sahte imza atmak zorunda kalır ve bu Torvald’ın ‘onurunu’ kirletir. Torvald Nora’ya bağırırken:
“Hiçbir erkek bir kadın için onurunu feda edemez” der, aynı  Saliho gibi…
 

Nora ise:
“Yüzlerce kadın bunu her gün yapıyor ama” der.
Borç alarak, çalışıp didinerek, yalanlar söyleyerek, kendi rahatından kocası için feragat ederken hiçbir şey yokmuş gibi davranarak yaptığı tam da budur, aynı Nurê gibi…
 

Nora/Nurê . Biri Latince olan “Eleonora”dan, diğeri Arapça olan “Nur”dan gelse de ikisinin de anlamı aynıdır: “Işık”.
Nora/Nurê. Biri Norveç’li diğeri Kürt’tür ama ikisinin de hikayesi aynıdır: kadınlığın hikayesidir onlardan dinlediğimiz. Ve aslında, ne düşünülürse düşünülsün, ‘coğrafi’ uzaklıklarına rağmen bu hikayenin özü pek de değişmez..
 

Bizim yaptığımız bu iki ismi aynı hikayede, iki hikayeyi aynı dilde buluşturmak, birisini diğerinin diliyle anlatmaktır...

 

Tiyatro Boyalı Kuş Hakkında
Türkiye’nin alternatif feminist tiyatro topluluklarından Tiyatro Boyalı Kuş 2000 yılında kuruldu.  On yıldır sahnelediği oyunlarla ve düzenlediği etkinliklerle Türkiye Tiyatrosu’na yeni bir dil ve yeni bir bakış açısı kazandıran topluluk, kadın bakış açısıyla kendi oyun metinlerini oluşturdu, var olan metinleri kadın bakış açısıyla ele aldı. Farklı ülkelerden sanatçılarla birlikte çalışan ve dünya tiyatrosunu takip eden Tiyatro Boyalı Kuş, yapılanması, çalışma teknikleri ve özgün teatral biçemiyle profesyonel bir feminist tiyatro olma özelliği de taşıyor.
Tiyatro Boyalı Kuş’un bugüne dek sahnelediği oyunlar:  "Ferhat ile Şirin"(2001), "aşk ihanet yalnızlık vesaire"(2003), “Dış Ses”(2004), Böyle Bir Aşk Masalı (2004), Kadınlar Savaşı (2006) ve 15. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali için özel olarak hazırladığı Bavullar (2006), Çernobil’den Sesler (2007), Tahterevallide Aşk (2008), Seni Seviyorum Diyecek kadar Sarhoş? (2010), Ophelia’yı Kim Öldürdü? (2010).
Tiyatro Boyalı Kuş, 2000 yılından bu yana başta İstanbul olmak üzere; Ankara, İzmir, Muğla, Tekirdağ, Bartın, Sinop, Samsun, Ordu, Trabzon, Rize, Artvin, Amasya, Adana, Mersin, Antakya ve Diyarbakır illerinde oyunlarını sergilemiştir.
Tiyatro Boyalı Kuş ayrıca, 2008 yılında gönüllü kadın katılımcılarla birlikte “Feminist Dramaturjiyle Okuma Tiyatrosu” etkinliklerine başlamış, “Vatan yahut Silitre”, “Şair Evlenmesi” ve “Çıkmaz Sokak” gibi Tanzimat ve Meşrutiyet dönemi oyunlarını farklı bir bakışla seyirciyle paylaşmıştır.
Augusto Boal’ın Ezilenlerin Tiyatrosu ile 2000 yılından beri çalışmakta olan Tiyatro Boyalı Kuş, 2009 yılında ‘Dar-alan’ adlı yeni bir Forum Tiyatrosu örneğiyle de yurt içinde ve dışında festivallere katılmaktadır.
Tiyatro Boyalı Kuş, ITO (Uluslararası Ezilenlerin Tiyatrosu Organizasyonu – International Organization of the Theatre of the Oppressed) ve Magdalena Project (Çağdaş Tiyatroda Uluslararası Kadın Ağı – Network of Women in Contemporary Theatre) üyesidir.

 

Tiyatro Boyalı Kuş İnternet Sitesi: www.tiyatroboyalikus.com
Adres: İstiklal cad. Meşelik sok. 6/8 Beyoğlu-İstanbul
Tel: 0212 245 21 09 / 0542 477 27 53

     Güncel Haberler

Tiyatro Maydanoz, Nazım’ın Kadınları ile Sahnede

• Medea'ya Göre Ahlak, Eskişehir'de
• "İyilik Yayıncılığı" İsimli Sosyal Sorumluluk Projesi, Bir Çok Sevilen İsmi Bir Araya Getirdi
• Boğaziçi Üniversitesi Oyuncuları (BÜO), Shakespeare Soruşturması ile dijital ortamda seyirci ile buluşuyor!
• KüçükÇiftlik Bahçe Tiyatrosu'ndan Müjde: Perdeler Açılıyor, Tiyatro Sezonu Başlıyor
• İzmir Bağımsız Tiyatrolar İnisiyatifi'nde İkinci Yıl Başlıyor
• Amadeus, Zorlu PSM'de Başlıyor
• Sesin Görselleştiği Bir Performans: Podacto Stüdyo, Yakında BluTV'de
• 27 Mart 2021 Dünya Tiyatro Günü Ulusal Bildirisi (Metin Akpınar-Müjdat Gezen)
• 27 Mart 2021 Dünya Tiyatro Günü Uluslararası Bildirisi (Helen Mirren)
• Şehir Tiyatroları Dünya Tiyatro Günü'nü 'Melek' ve 'Benim Güzel Pabuçlarım' ile Kutluyor
• 27 Mart Dünya Tiyatro Günü'nde DasDas'tan Okuma Tiyatrosu
• Ankara Tiyatro Dayanışması'ndan 27 Mart Dünya Tiyatro Günü Etkinliği
• 'İlelebet… Bir Atatürk Hikayesi' Sahneport'ta Tiyatroseverlerle Buluşuypr
• Şehir Tiyatroları, Özel Tiyatrolara Kasım Ayında da Sahnelerinde Yer Veriyor

Tekin Deniz: Dümbüllü kavuğunu kimseye devretmedi