GÜLSÜM CENGİZ’İN ÇIPLAKLIĞI

Mitos-Boyut’un bana ulaşan son kitabı, Gülsüm Cengiz’in 2 perde, 18 sahneden oluşan “Yaşamın İzindeki Kadınlar” başlıklı dramatik belgesel oyunu oldu. Bu oyunun dosyasının “Dil Derneği 2005 Kerim Afşar” ödülüne değer görüldüğünü elbette biliyor, Gülsüm Cengiz’i de tanıyordum. Gülsüm Cengiz şairdi. Yanılmıyorsam 2002’deydi, “Eylül Deyişleri”nden sonra yayımladığı “Sevdamız Çiçeklenir Zulada” başlıklı ikinci şiir kitabından pek etkilenmiştim. Tutsaklık burgularıyla delinen genç sevgililerin acılarını şiirleştirmişti. Kadınca bir duyarlılığı vardı ve bu çağdaş acıyı çok içten paylaşmıştı. "Bir yaprağın düşüşünü izler gibi / bakıyorduk geçip giden günlere / hüzünle / Sevinciyse günlerin / çıplak dallar üstünde / taş duvarlar ardında / birbirine sokulan / iki beyaz güvercin." Dedim ya etkilemişti beni bu kitap. Yoğun bir duygusallıktı salgıladığı Gülsüm Cengiz’in. Diğer taraftan her kitabında “cesur, çevik ve ahlâklı” bir yaşamı ve yazma eylemini dayatıyordu. İnatla... Sağlıklı bir dünya görüşünü, yürek ve beyin olarak "insandan yana" olmayı yeğliyor, “müdahale” aracı olarak seçilen sanat dalına dair donanımı ve üretimi benimsiyordu. Yaşamı ve yazdıkları yapılacak eleştiriler karşısında çırılçıplaktı. Ve o, bu çıplaklığı bugüne değin hiç mi umursamadı. 

ÇOCUKLARIN YAZARI GÜLSÜM CENGİZ

“Sevdamız Çiçeklenir Zulada”dan sonra da sayısını bilemediğim çoklukta çocuk kitabına imza attı Gülsüm Cengiz. Türkiye Yazarlar Sendikası’nda uzun mu uzun yıllar genel sekreterlik görevini titizlikle ve özveriyle sürdürdü. Kitapları çeşitli dillere çevrildi. Ben, Gülsüm Cengiz’in derin, ama çok zeki bakışlarını çocuk kitaplarını okurken de sevdim. Örneğin, okullarına gelen Türkçe öğretmeninin verdiği ödevle başlayan dört arkadaşın serüvenine bayılmıştım. Neydi kitabın adı? Anımsayamıyorum.  Çocuklar Onur‚ Duygu‚ Sevgi ve Umut adlarının anlamlarını araştırmak için kütüphaneye giderler de adlarının anlamlarını sözlükte araştırırlarken bazı sözcüklerin yitip gittiğine tanık olurlar ya, işte o kitap. Sözcüklerin yitmesi, yaşadıkları kentte büyük yankı uyandırır‚ belediye meclisi toplanır. Günler süren tartışmalar sonunda‚ Türkçe öğretmeninin önerisiyle kentte yaşayan bir yazardan yararlanmak isterler ve anılan yazarı belediye meclisine davet ederler. Yazar, yiten sözcüklerin artık kullanılmadığını söyler ve bu sözcüklerin ortaya çıktığı güneşin ilk doğduğu topraklara gidilerek gizemlerine ulaşmalarını önerir. Bunun üzerine dört arkadaş ve aileleri Türkçe öğretmenleriyle birlikte doğuya doğru yol almaya başlar, sonra…

ACILI DÖNEM KADINLARININ İZİNDE

Gelelim Gülsüm Cengiz'in “Yaşamın İzindeki Kadınlar” oyununa. Gülsüm Cengiz, bu kere de Türkiye'nin acılı dönemlerinden geçmiş kadınların izini sürmüş. Sonrasında, özellikle 12 Eylül 1980 gibi, daha sonra büyük travmalar yaratmış bir darbenin mağduru kadınları anlatan bu belgesel oyun çıkarmış. Ele aldığı böylesi gerçekçi bir konu bile benim Saygın Okurlarıma ve de tiyatro yapanlara bu kitabı önermem için yeterli neden. Ama olmaz! Biraz daha deşelim içeriği istiyorum. Oyun, postallarla yapılan darbeden sonraki dönemde yaşamlarını savunabilmek için, kaybolan oğullarının, kızlarının izine düşen annelerin; tutuklu yakını veya kendileri tutuklu olmuş kadınların yaşadıklarına ve mücadelelerine tanıklık etmeyi amaçlamış. Aydınlıkla karanlığın savaşını en iyi bilen bir şair olarak,  aydınlıktan yana olanların bedel ödediğini en iyi bilenlerden bir aydın olarak, emeğe saygı duyan bir yazar olarak oyununu baskıyı birebir yaşayan kadınlarla yapılan röportajlarla oluşturmuş.

“UYGUNLUĞA “ŞAHADET” EDİYORUM

“İyi de nasıl olmuş” diye sual edecek olursanız, sorunuzu oyuna güzel ya da çirkin gibi, herkese göre değişecek değer yargılarıyla değil, dramatik yazarlığın "olmazsa olmazları" açısından yaklaştığımı söyleyerek yanıtlarım. İyi, kötü, çirkin, güzel tanımlamalarının, böyle bir yaklaşımda yeri olamaz ki! Öyle değil mi ama?

Yani efendim, uzatmayayım, “Yaşamın İzindeki Kadınlar”ı oynanabilir, sahnelenebilir, izlenebilir nitelikte olup olmadığını belirleyen etmenleri dikkate alarak okudum. Sonuç olarak, oyuncu tarafından  oynanabilirliğine; tiyatral oluşuma uygunluğuna; izleyicinin bu oluşumda yer alabilirliğine bir anlamda “şahadet” ettim. “Yaşamın İzindeki Kadınlar” oyun metni, tiyatral oluşum için belli bir bütünlüğü tanımlayan öngörüler içeriyordu. “Eline, beynine dirlik Gülsüm Cengiz” dedim. Belgesel nitelikteki oyununu CD’de topladığı belgelerle belgelendirmesini ise daha bir “takdir” ettim.  

YAŞAMA DAİR DİYECEKLERİ VAR ONUN

Gülsüm Cengiz ister şiir yazsın, ister makale, isterse çocuk öyküsü… Kesin olan, onun bir tavrı var. Bu ödünsüz tavrı onun eylem alanına yönelik tutumunda kimlik kazanıyor ve onu ürünleriyle anlamlı biçime getiriyor. Gülsüm Cengiz için sanat, yaşama müdahale etmektir. Bu yolda yürüyor ve sanatıyla, varolandan etkilenerek, olumlasa da olumlamasa da, yaşama dair diyeceklerini diyor. Diyeceklerini derken, olmazsa olmazı da yerine getiriyor, yani yaşarken olup bitenin içinde kalıyor, yazarken yaşamdan kopmuyor.

Kim ne dese desin, Gülsüm Cengiz, yazdığı her sözcüğü ipotek altına sokarak belirlemeyi “Yaşamın İzindeki Kadınlar” ile de sürdürüyor.

(MİTOS-BOYUT Yayınları 2007 /  Oyun Dizisi 244 – 112 Sayfa)

Üstün Akmen
Evrensel Gazetesi