| | Tiyatro Kursu | Şirket Tiyatrosu | | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| | Ana Sayfa | Hakkımızda | Yazılar | Haberler | Yazarlar | Tiyatro Oyunları | Tiyatro Grupları | Sanatçılar | Kaynak | Duyuru Panosu | | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Gülan ve Yeni -Proje-si: Y.Çıktığım Gün Sakin ve Serin Bir Sabahtı Melih Anık 
Yeşim Özsoy Gülan, “Karnaval”, “Mağdur” ve TürkiyeOyunun yazarı Yeşim Özsoy Gülan, 1972 yılı doğumlu genç bir kadın; Türk Tiyatrosu’nda benzeri az olan “girişimci” tiyatrocularımızdan biri. Bir süredir yaptıklarını takip ediyordum, bazısını internetten bazısını yerinde seyrettim, yazdıklarını okudum. En son birlikte kahve içme fırsatım oldu. Onun iyi eğitim almış, hızlı düşünen, kelimelerini seçen, ülke sorunlarını dert edinen ve devamlı “proje” düşünen biri olduğu izlenimi edindim. Zaten hemen aklıma gelen Ve Diğer Şeyler Topluluğu, Görünürlük Projesi, Galata Perform, Çağdaş Gösteri Sanatları Derneği onun kendini “paraladığı” satır başları. Eminim paylaşmadığı daha nice “proje”si var. Tiyatroyu ve “business”i bir araya getiren bir kişilik gördüm onda. Neyi niçin yaptığını bilen bir genç kadın. Ama ben, oyunlarında ona “proje”yi değil “hayâl”i daha çok yakıştırıyorum. Öte yandan çizdiği Türkiye tablosunun karamsarlığına bakınca ve de onun gibi gençlerin hiç de az olmadığını düşündüğümde içim acıdı. Hamursuz Fırını da Yeşim Özsoy Gülan’ın ortaya çıkardığı mekânlardan biri. Hamursuz Fırını, proje peşinde koşan genç bir kadının yeni projesini yerleştirdiği, kişiliğini kattığı bir mekân. Gerçi o sokaktaki gençler farkında değil, adres sorduğunuzda boş gözlerle bakıyorlar yüzünüze, ismini de duymamışlar ama Gülan, çevreye “gören” gözlerle baktığı için orayı fark etmiş. Kumbaracı’nın Yiğit Sertdemir ile nasıl “uyandığını” görseler o sokağın sakinleri de dört elle sarılırlar Hamursuz Fırını’na ve Yeşim Özsoy Gülan’a. Yola Çıktığım Gün Sakin Serin Bir Sabahtı gösterisi bence “tipik” bir Yeşim Özsoy Gülan “proje”si. Kendi ifadesi ile “tartışmak, ortaya dökmek, ifade etmek, yüzleşmek için yazılmış ve sahnelenmiştir” Tartışılacağını sanmıyorum zira “hipostazlaştırma”(Adorno’dan) nedeniyle toplum olarak hastayız; (belki de tartışamadığımızdan) yüzleşmek en iyi yaptığımız şey ama bir türlü hatalarından öğrenerek düzelen bir toplum değiliz; ortaya dökülmüş olduğu doğru ama kim sahiplenecek; geriye bu yazının meselesi olan “nasıl ifade edildiği” kalıyor. Yola Çıktığım Gün Sakin Serin Bir Sabahtı, belli ki uzun süre üstünde düşünülmüş, tartılmış, biçilmiş belki zamanı hesaplanmış bir gösteri. İçinde “Türkiye” var. Ermeni, Kürt, Alevi, ordu, din ve dindarlık, medya, tecavüz ve kadın vb günümüzün gündemini oluşturan nerdeyse her şey. Ama bizim gündemimizin maddeleri çok, yeni anayasa, başkanlık sistemi, adalet, şike, kürtaj, sezaryan, sivil vesayet, ordu, “yetmez ama evet” vs vs. Bu nedenle bazı konu yeni olduğu(bizde gündem çok çabuk değişiyor) bazı konu ise eski ama belki de yazarın tercihleri nedeniyle gösteriye girmemiş. Ama mağdur edilmiş, ötekileştirilmiş üzerine bir gösteri bu. Yanlış bilmiyorsam bu konuların ülkemizde bu kadar açık bir şekilde tiyatroya girdiği ilk deneme(lerden biri?) bu gösteri. İçerikte ele alınanlar üzerine uzun süredir konuşulmakta. Taraflar belirlenmiş, söylenenlerde belki de artık “tekrar”lar yaşanmakta. Ama bu konular bir de gösterinin çerçevesi ile tartışılsa keşke. Gösterinin iyi yanlarından biri özgün olması. Yani bir başka oyun alınıp bu düşünceler içine yedirilmeye çalışılmamış. Bu gösteri tiyatronun devamlı seyircileri dışına taşabilir, yeni tiyatro seyircisi getirebilir. Oyunun başlamasını beklerken oyun kadrosunun verildiği iki sayfalık programda “özgürlük ihlâllerinin gün geçtikçe yoğunlaştığı 'hayali' bir ülkede” denmesine rağmen aynı paragrafın sonuna “Düşünce özgürlüklerinin ihlâlindan Ermeni sorununa, Maraş katliamından Kürt kimliğine, çocuk yaştaki genç kızların istismarına kadar her türlü konuyu işlerken anlamları ve şifreleri çözmek seyirciye kalır” notunun eklenmesi ile "hayâli ülke" gerçeğe bağlanıyor. Oyunu önceden de okumuş biri olarak bu kadar somut olması gerekir miydi diye düşündüm. Zira bu ifade, oyunda isimleri açık edilmemiş olan kişileri bir anlama “açıklıyor”. Ama acaba herkes kendine göre bir şeyler anlasa daha iyi olmaz mıydı? Ayrıca “somutlaştırma” hem kolay değil hem de çok kolaylıkla yanlış yapma riski taşıyan bir tercih. Öte yandan soyut bir dekor içine somut sorunları koyduğunuzda başka sorunlar çıkıyor. Y.Ö.Gülan, içinde yaşadığımız ortamı karnavala benzetiyor, “yani dünyanın alt üst olduğu bir durum. Tüm hiyerarşik durumlar da bu yolla alt üst olur.” Dekorda “alt üst” olma durumu alt üst olmuş Luna Park ile verilmiş. Ona göre “Luna Parkı seçmesi durumun eğlenceli olması gerektiğindendir” ki ben katılamıyorum. Y.Ö.Gülan’a göre rengi kaçmış bir ortam bana göre tadı kaçmaya başlayan bir hayat. Gelenlerin hepsi “öteki” başka bir deyişle “mağdur”. Mağdurların mitingi var sanki.(İlgi 3) Ama şimdi biz öyle bir durumdayız ki “mağdurun kendi mağdur edilmişliğinde başkalarını mağdur etmesini meşrulaştıracak ideolojik içerikler bulduğunu anlamamız imkânsızdır” Şimdi “mazlumlar baştan muzaffer, gerçek perdelenmiş ve mazlum bu nedenle zalime borçlu” Adorno ne diyor: “Şahane mazlumların yüceltilmesi, sonuçta onları mazlumlaştıran şahane bir sistemin yüceltilmesinden başka bir şey değildir.” (İlgi 1) Mağdur dahil herkesin bir mazereti var. Kutlu Ataman’ın kelimeleriyle, "Zaten sadece Kürtler mağdur değil ki! Bakınız eşcinseller, Aleviler, dayak mağduru kadınlar, bu dönemde bile, başörtülü kadınlar." Bu denklemin içine Hrant Dink'i ve onun nezdinde tüm azınlıkları, gayri müslim toplumumuzu da eklemek mümkündür. Bu yolla ilerlersek kadınlar, Aleviler, Kürtler, Ermeniler ve son olarak da sanatçılar ve entellektüeller misal gazeteciler, tiyatrocular da bu denklemde ötekileştirilmiş mağdur olan kesimdir.”(İlgi 3) Baudelaire’in albatrosu çok iyi uçacak da “dev kanatlar yürümeye engel oluyor” Ama ben denemeyenin yapamayacağına inanırım, kanatları olmak bir şeyin garantisi değil, uçmaya çabalamak gerek. “Osmanlı mağlup, İslam susturulmuş, doğu yağmalanmış, taşra mağdur, acılar istismar edilmiş …”(İlgi 1) Seçtiğiniz kelimeler, ifadeler, arkasına geçtiğiniz “taraf”lar ne olursa olsun, herkes güneşin SADECE kendisi için doğmasını bekliyor. Bu ülke geçmişin izlerini ve de ağırlığını taşıyor. Geçmiş hesaplaşması geleceğin inşasını zorlaştırıyor, herkes “hesap peşinde”. Bence Y.Ö.Gülan'ın yaptığı tesbit (“Oysa tam birlikteliklerini acılarının paylaşımı yoluyla kanıtladıkları anda resmin içine yine "derdi olan" bir başka kişilik girer ki belki de cephe aldıkları karşı kutuptan bir kimliktir bu yani dîni bütün, Müslüman, Türk ve erkek. Oyunun ortasına kadar birlikteliklerini tamamıyla bu kesimin mağduru olma yoluyla faşist bir rejime baş kaldırma olarak algıladığımız 5 karakter bir anda bu 6. karakterin girişiyle alt üst olurlar. Başkaldırmanın kodlarını şaşırırlar” ) yerinde değil. Zira 6 karakterin temsil ettiği şey her neyse zaten diğerlerinin “içinde” var. Ayrıca da “alt üst” olmadan önce bir düzenin varlığı ima ediliyor ki Türkiye’yi bilenler için bunun doğru olmadığı da ortada, her şey herkes iç içe ve vaziyet hep “alt üst”. Zira durum “Hipostazlaştırma”ya(Adorno) yol açmış.(Tersi de doğru olabilir.) “Göreli ya da ilişkisel olan bir şeyin mutlaklaştırılması, süreç içinde bir şeyin süreçten koparılarak hareketsizleştirilmesi” durumu yani. Böyle bir ortamda tartışma nereye gider? Bir yere gidemediği için insanlar gitmeye kalkışıyor. Kim bu insanlar? Hepsi aynı tondan ve üsluptan konuşmak zorunda kalan, hepsi kendini anlatan insan topluluğu. Toplumların farklı kesimlerin bir araya getirildiği ve aralarında hesaplaştıkları oyunlar dünyada yeni değil ama bizde çok yeni, hele bu şekilde. Ama “aman dikkat ağzımdan yanlış kaçmasın” tedirginliği de zorlayıcı. Çözüm önerisi yok. Olursa “bir araya gelelim, tartışalım”dan öteye gitmiyor. Gidebilir miydi? Hayır. Zira bu konular öylesine kemikleşmiş ve “derin” ki büyük büyük adamlar yapamıyor tiyatrocu nasıl yapsın! Bunu ondan beklemek de haksızlık. “Karnaval” özgürleşme, renklilik, çılgınlık demek. Karnavalda kral ve soytarı aynı seviyede, “her soytarı bir kral!”(İlgi 2) değil mi? Ayrıca koşullar ve durum karnavala çok uygun, çünkü herkes “ikili” hayatlar yaşıyor. Ama "sahnede" karnaval yok. Yola Çıktığım Gün Sakin ve Serin Bir Sabahtı Oyun metni şöyle başlıyor: “… gazetede gördükleri bir ilân üzerine bir Luna Park’ta buluşan 6 kişinin tek amacı vardır o da buralardan “kendi rızalarıyla gidebilmek”… İnsanların gün be gün kaybolduğu, katliamlar, zulüm, paranoya ve acı içinde yaşamalarına rağmen hiçbir şeyi tam olarak hatırlayıp adını koyamadıkları bu dünyada yaşamaktan bıkmıştır hepsi.” Bu ifadeden anlaşılan şudur ki bu 6 kişi ecelleriyle ölmek istemektedir. Kalırlarsa “kim vurdu”ya gideceklerini düşünmektedirler. Zira “katliam, zulüm, paranoya ve acı içinde yaşamaktan bıkmışlardır.” ve “hiçbir şey tam olarak hatırlanamamakta”dır. (Bir tür yüzleşme iması(mı?)) Oyunda 6 karakter var. Karakterlerin bildiğimiz gibi isimleri yok, çağrışıma açık tanımlar, isimleri olmuş: Derdi Olan Adam (DOA) - 30larında (bir kadın tarafından da oynanabilir; yine de adı DOA kalmalıdır) Gazeteci (Ali Rıza Kubilay) Her şeyini Kaybetmiş Adam (HKA) askerden yeni dönmüş, ileri 20lerinde(Hakan Atalay) Gencecik Kız (GK) – 16 yaşında, genç kız (Begüm Akkaya) Gencecik Çocuk (GÇ) – 16 yaşında, genç erkek (Musab Ekici) Adını Saklayan Adam (ASA) – 40larında ermeni kökenli(Oğuzhan Ayaz) Sürekli Ağlayan Adam (SAA) – yaşını almış inançlı(imanlı) bir adam(Emin Maltepe) Bir de oyun sonunda görünen ve tek cümlelik bir repliği olan bir Bekçi(B)(Rıfat Doğu) var. Olayların geçtiği, buluşma yeri olan Luna Park’ın bekçisi. Oyun ilerledikçe onları “birilerine” benzetiyorsunuz. Yardımcı olmak için “tüm karakterler temsil ettikleri âletlere binmekte ya da hareketle ifade etmekteolduğu belirtilmiş metinde: DOA (çarpışan arabalar), GK (atlıkarınca), GÇ (korku tüneli), ASA (dönme dolap), HKA (dönen salıncak), SAA (çarpıtan aynalar)” Âletler de aslında yazarın onları nasıl konumlandırdığı üzerine ip uçları veriyor. DOA “çarpışan” biri meselâ; GK hayâller(atlı karıncadaki) içindeki bir çocuk; GÇ, “korkular” içinde, ASA “dönme” dolapta, HKA dönen salıncağın kucağında, SAA ise “çarpıtan aynalar” ile temsil edilmiş. Bu özelliklerin sahnede ortaya çıktığını söyleyemem. Öte yandan kişilerin sembollere sığamayacak kadar karışık olduğunu düşündüğüm için bu kategorizasyon bana ters geldi ama tiyatral söylem açısından hak verdim yazara. Bu kişiler gazetedeki ilâna bakıp geldikleri için SAA’nın da gelmesi doğal ama DOA ile çatışmasına bakılınca onun diğer beş kişinin arasında işi ne diye düşünüyorsunuz. Oyun gizemli bir havada başlamışken oyun sonunun DOA ile SAA arasına “sıkışması” ise anlaşılması güç bir durum. Sanki ikisinden birisi “kazansa” işler yoluna girecekmiş ve Türkiye’deki tüm çekişmeler bu iki zıt kutup arasındaki anlaşmazlıktan çıkıyormuş gibi bir hava oluşuyor. SAA “gelin benimle” DOA “benimle kalın” derken diğerleri de bu savaşta birer “figüran” durumuna düşüyor. Hiçbir konu akla kara gibi kolay anlaşılacak gibi değildir oysa, hiçbir karakter de. Oyunda gösterildiği gibi bir karşıtlık inandırıcı değil. Oyun sonu SAA ile DOA’nın çekişmesine geliyor ve diğerleri onların piyonu durumuna düşüyor. Etkileri ve yaygınlıkları itibariyle birbiri kadar denk olmayan bir karşılaşma var oyunda. Kaldı ki SAA’ın tezi belli ama DOA’nın derdi ne? Üstelik bir de gazeteci. Hele DOA’nın gazeteci olduğunu bildiğinizde “Ben gelecekten ve geçmişten gelen ve bu dünyanın aslıyım.ben soruyum.aynı zamanda cevabım.ben sorgulayanım ve dünyayı yaratanım.ben olmasam hiçbir şey olmazdı çünkü ben derdi olan adamım” replikleri aynı SAA’nın (hele de çarpıtan aynalar ile sembolize edildiği düşünülünce) “Yalan söyleyen kişinin içi bozuktur. Luna Park’taki aynalar gibi seni farklı gösterir” replikleri gibi içerikten yoksun “havada” kalıyor. DOA’nın “Afyon gibi sizden başkasını dinlememek ne zamandan beri erdem oldu” repliği ise onun mesleğini dikkate aldığımızda ve de medyanın günümüzün bir başka “afyon”u olmasını da dikkate alınca insanı ortada bırakıyor. DOA’nın gazeteci olması Yeşim Özsoy Gülan’ın bir hayâli herhalde. Öyle DOA gazeteci modeli çok az. Karakterler ya ak ya kara bu nedenle gerçekçi değil. Kaldı ki çözüm aranıyorsa bu çözüm “ortada” bulunacak uçlarda değil. Bu kadar uçlara kaçmış tarafların bir araya gelmeleri tarihi bir zorlama (onları tarih mi çağırıyor?) gibi görünüyor. Bence hiçbir taraf haklı değil. Ama kitlelerin bir fasit daire etrafında saat yönünde veya tersi döndürülmesi durumu anlatmıyor ve bir çözüm değil. Belki de göstermek istediği bu! Çözümsüzlük sizin davranışınızdan kaynaklanıyor demek istiyor belki Y.Özsoy Gülan. Gitmek üzere bir araya gelenler( DOA mı çağırdı onları açık değil) DOA: “gidecek bir yer yok, kaçacak korkmanızı gerektiren kimse de yok” ve hemen arkasından gelen “halâ nasıl gideceğimizi konuşmadık bile” replikleri ile şaşırmışlar herhalde. Metinde hoş bir trük var. Aynen saatin sıyıran dişlisinde olduğu gibi belli yerlerde zaman geriye dönüyor ve geçmişteki üç dört replik tekrar ediliyor. Sahnede ben bunu kaçırmış da olabilirim ama görmedim. Oyunun Luna Park’da geçmesine bir şey demem ama oyun sonunda Bekçi’nin gelip “Bu kadar erken kimler gelmiş lunaparkta eğlenmeye?” repliği durumu küçümsemeye dönüştürüyor. Belki de yazarın niyeti “oyun oynamayın” demek olabilir. Ama bu yapılanların Luna Park eğlencesi olduğu imasına yol açmamalı. Bence Bekçi’nin repliğini fondan “kuvvetli ve güçlü” bir sese söyletmek daha doğru olurdu.(Hatırlayın: Hasan Mutlucan) Oyuncular Gösterinin en güzel yanı oyunculukları. Ben baş sıraya Begüm Akkaya’yı koydum. Kesin karar vermek için bir başka rolde daha seyretmek gerek ama bu gösterideki oyunculuğu unutulmaz. Şansını çok iyi kullandı. Musab Ekici’nin oyunculuğunu başarılı ama çizdiği rolü fazla “saf” buldum. Emin Maltepe, “örnek” almış, benzemeye çalışmış, başarılı da ama tek bir düşünce ve tarafa mahkûm etmiş rolü. Ali Rıza Kubilay, Hakan Atalay her kadroda bulunması istenecek iyi oyunculardan. Her ikisi de rolünü samimi bir inandırıcılıkta oynuyor, belli ki inanmışlar o karakterlere. Bence biraz uzaklaşıp baksalar iyi olur. Oğuzhan Ayaz’ın çağrıştırdığı karakterin gücü, oyunculuğunda yansımıyor. Bence replikler de ona bu imkânı vermiyor. Rıfat Doğu’yu da tek repliği ile değerlendirmek doğru değil. SahneTasarımı, Işık Tasarımı,Müzik, Ses Mekân düzenlemesi(Sahne Tasarımı: Barış Dinçel) göz alıcı. Beyazın hâkim olduğu bir atmosfer. Cennet mi burası? Bu insanlar “öte taraf”a mı gidiyor, “âraf”talar mı? Beyaz neyin temsili? İnançlı olmanın mı, temiz olmanın mı? Soyut mu somut mu? Atlıkarınca üstünde gerçeklerden kaçarak hayâller âlemine mi bu gidiş? Yoksa bir dervişin eteklerinde ulvi bir alemde miyiz? Çılgın bir uçuşla göklerde mi savruluyoruz uçan salıncakta? Oyunda anlatılan hangi durumun hangi repliğin hangi duygunun karşılığıdır bunlar? Yoksa top yekün mü bakmalı luna parka? Günlük hayatın bizi kovduğu, süpürdüğü bir geçmiş arayışı mıdır luna park? Neyin metaforu? Yoksa yaşananlar bir çocukluktan ibaret mi? Ciddi olamadığımız için mi luna parktayız yoksa luna parktaymışız gibi yaşadığımız için mi ciddi olamıyoruz? Gösterinin Işık Tasarımı Kemal Yiğitcan tarafından yapılmış. Titiz olduğu görülen bir çalışma. Luna Park havasını veren bir tasarım ama zaman zaman bir kelimeden beslenen ama o kelimeye sıkışmış izlenimi veriyor. Bazı sahnelerde madem renkli ışığımız var kullanalım havasında. Ses ve Müzik Tasarım’ı Korhan Erel’ e ait. Ben yüksek volümden haz etmem ama bu gösterideki volüm ve luna park şenliği bana bile az geldi. Kostüm sorumlusunu bulamadım. Herkes kendisi mi giyindi acaba yoksa yönetmen mi tasarladı? Kostümlerin bu kadar “fantastik bir dünya” içinde geçen oyuna uymadığını söyleyebilirim. Son Bu yazının sonunda Yeşim Özsoy Gülan’ın ifadelerini hatırlatmak isterim: “Oyun özgürlük ihlâllerinin ve saflaşmanın doruk noktasının yaşandığı günümüz Türkiye’sine dair her şeyi söylerken hiçbir şeyden bahsetmez.” Yaşadıklarımıza bakınca belki de haklı. “Çok lâf” var “çok renkli ve hızlı bir gündem” içinde yuvarlanıyoruz ama bir de bakmışız ki “arpa boyu yol” gitmişiz ve “hiçbir şeyden bahsedilmiyor”. Bence oyunu seyretmek ve tartışmaya oyundan çıkar çıkmaz başlamak gerek. Melih Anık http://melihanik.blogcu.com İlgi: 1-Mağdurun Dili - Nurdan Gürbilek(NG)- Metis Yayınları 2-Rabelais ve Dünyası - Mihail Bahtin(MB)- Çeviren: Çiçek Öztek - Ayrıntı Yayınları 3-http://yesimozsoygulan.blogspot.com/2012/05/yola-cktgm-gun-sakin-serin-bir-sabaht_18.html Yazarın Tüm Yazıları Paylaş  Tweet
|
Tiyatro Kursu Başlıyor! 19 Kasım'dan itibaren her SALI Kadıköy'de! Çalışanlara yönelik hobi sınıfı!  Duyuru Panosu!
Son Eklenen Tiyatro Oyunları
Güncel Yazılar
Yazar olmak ister misiniz? Yazar olarak tiyatrodunyasi.com ailesine katılmak, yazılarınızı yüzbinlerce tiyatroseverle paylaşmak isterseniz tiyatrodunyasi@tiyatrodunyasi.com adresine mail gönderebilirsiniz...
Güncel Haberler
Tiyatro Dünyası'nı takip Edin 
|
.. |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
